Бүргэд

Олон мянган жилээр, магадгүй олон зуун мянган жилээр хөх тэнгэрээс, тэртээх өндөр дээрээс хүн төрөлхтөний хөгжилийг харсаар ирсэн амьтан бол бүргэд юм. Бүргэдийн үүр нь өргөн хавцалын цуурхай, хадан цохионы орой, эсвэл хүн төрөлхтөн хэзээ ч очиж үзэж чадахааргүй тэр өндөрт өргөгдсөн нэгэн газар байдаг биз. Хэрвээ хүн болгон очиж, дуртай нэгэн нь авиран гарч үүрэн дахь амар амгалан байдлыг нь алдагдуулвал бүргэд яах байсан бол?

Би Канадын Индианчуудтай завиар аялаж байхдаа анх цагаан толгойтой бүргэдтэй дайралдаж билээ. Хэдийгээр намайг хэн гэдгийг, гүн харанхуй ой дундуур урсах гол дээр юу хийж байгааг тэрээр мэдэхгүй ч дээгүүр минь эргэлдэн нисэж байсан юм. Индианчуудын үгээр бол бидэнд аян замд сайн явахын ерөөл дэвшүүлж байсан бололтой. Үнэндээ би тэр үед бүргэдийг хэлийг мэддэгүй байлаа.

Индианчууд бол гайхалтай хүмүүс гэж би боддог. Хэдийгээр өнгөрсөн болоод эдүгэгийн эдийн засгийн хандлагийг мэдрэн, мөнгөний хэлээр ойлголцож топ аравт тооцогдох корпораци байгуулж аль эсвэл тооны хэлийг сурч, байгалийн шинжлэх ухааны хуулийг судлан үүн дээрээ үндэслэн нээлт хийж байгаагүй ч, тэд өөрсдийн амьдарч буй орчин тойрноо хэнээс ч илүү ойлгон, төрөхөд нь гараа дэлгэж, хүлээн авсан эх дэлхийн хэлээр ярьж чаддаг ард түмэн юм. Тиймээс ч тэр үед бүргэдийн юу гэж хэлэх гээд байгааг мэдэж байсан байх. Хэдэн мянган жил ой ширэнгэд амьдрахдаа эр зоригоороо шалгаран гарч, шулуун шударга болсон тэдний зан нь бүргэд гээч энэ тэнгэрлэг амьтантай ойр байсан болоод тэд бүргэдийн хэлийг илүү ойлгодог болсон ч байж магадгүй.



Бүргэд бол өөрийн гэсэн зарчимтай, сонгосон л бол түүнээсээ хэзээ ч буцахааргүй ааш араншинтэй амьтан гэж надад санагддаг. Харин хун шувуу бол өөр. Хос хунгийн дууль дээр гардаг шиг хун шувуудыг би хосоороо нисцгээдэг шиг төсөөлдөг юм. Гэвч бүргэд болгон ганцаараа нисдэг билээ. Ганцаараа нисэж ч байсан, ганцаараа ниссээр ч төгсөнө. Энэ бол байгалийн хууль гэхээсээ илүү өөрийнх нь сонгосон зам ч байж болох юм. Аль эсвэл хоёроороо ижилдэн нисвэл хун шувуу шиг сул дорой болно гэж, хоёулаа болчихвол түүний эрх дураараа дүүлэн нисэх боломж нь боогдно гэж айхдаа л ганцаараа нисдэг юм болов уу. Тиймээ бүргэд дандаа ганцаараа л нисдэг. Ганцаараа ч ниснэ.

Бүргэдийн агаарт шумбан нисэж байхыг нь харахад далавч заяагаагүй төрсөн хэдэн тэрбум амьтдыг шоолон инээж байгаа юм шиг надад санагддаг. Ингэж нисэхдээ тэр дэндүү эрх чөлөөтэй харагдаж, миний атаа хорслыг яаж их дэврэгдэг гээ. Гэхдээ заримдаа тэртээ өндөрт эргэлдэн нисэхийг нь хараад, хойморт аагтай шаргал цай ойчиж суугаа нас өндөртэй аав минь сэтгэлд минь буудаг юм. Өндөр дээрээс бүхнийг тольдохдоо ядууг нь ядуу гэхгүй, баяныг нь баян гэж ялгалгүй нэг жинлүүр дээр хардаг нь надад аавыг минь санагдуулж орхидогоо.

“Чи яагаад өөрт тохиолдсон бэрхшээл зовлонгоо хуваалцаж, сэтгэлээ нээдэггүй юм” гэсэн асуулттай би нижгээд удаа тулгарч явлаа. Хэрвээ би бэрхшээлтэй учрах болгонд бусдад ярин тусламж эрж, асуудалд үүсэх тоолонд хүмүүст илчилж сэтгэлээ онгойлгоод байвал би чинь “хэн ч биш” болно шүү дээ.
Бүргэд ч гэсэн өөрийн шаналал зовлон болгоныг бусдад дэлгэдэггүй юм. Хахир өвлийн хүйтэнд даарлаа гэж гангинаж, дулаацлаа гэж баярладаггүй юм. Хөлдөж үхэх дээрээ тулвал өндөр дээрээс тэр чигээрээ унаж үхдэг юм. Хөгширөхийн эцэст хоол олж чадахааа болихдоо тэр үүрэндээ гонгоноод суудаггүй юм. Хоолоо хайсаар тэнгэртээ л насан эцэслэдэг юм. Энэ нь л бүргэдийг бүргэд болгож бусдаас ялгаруулж байдаг.
Одоо бодохнээ бүргэдийн үүрэн дээр хүн болгон очиж, дуртай нэгэн нь авиран гарч үүрэн дэхь амар амгалан байдлыг нь алдагдуулаад байвал энэ бүхнээс холдохын тулд бүргэд тэнгэртээ дүүлэн нисэж, эцсийн хүчээ дуустэл эрх чөлөөгөө тэнгэртээ эдлэх байсан байхаа.
Энэ сэтгэлийн тэнхээтэйг нь харуулах шинж чанар бүргэдэд байгаагүй бол магадгүй бүргэдийг би үзэн ядах ч байсымуу хэн мэдлээ. Тиймээ, эрх чөлөө, эр бярын бэлэг тэмдэг болсон энэ амьтанд би дурлаж орхижээ.

2003 онд Канадын Ванкуварт 330км-г Индианчуудтай хамт завиар туулахдаа авахуулсан зураг. 6-н завьны 60-д хүн явахад би олон улсын завинд нь сууж явсан билээ.