Ном

"Ном бол ертөнцийг харах цонх мөн" гэж нэгэн ухаантан нь хэлсэн байдгийг бүр цэцэрлэгээс авахуулаад бидний үеийнхан дуундаа дуулж, хэрэг хийн донгодуулан загнуулахдаа хүртэл сонсоор ирснийг та бүхэн надаар хэлүүлэлтгүй мэдэж байгаа байх. Олон жилийн хугацаанд би бээр өөрийн хичнээн ном уншиж дуусгасныг лав тоолж баршгүй ч уншсан ном болгон маань надад нэгийг өгсөн гэдэгт би итгэлтэй байдаг. Ном нь зарим хүнд хараагүйг нь харахад туслаж, заримд нь нэг эргээс нөгөө руу гарахад гүүр болон өгдөг гэж би боддог болоод ч тэрүү би номыг уншихдаа уншсан номын тоог нэгээр нэмэх гэж биш харин өөрийн мэдэж чадаагүйг сурах, олж хараагүйг үзэх гэсэндээ уншиж байдаг юм.

Ном гэдэг бол альваа мэдээлэл дамжих гол хэрэгсэл мөн. Хэдийгээр сонин сэтгүүл, интернэт нь мэдээлэл дамжуулах үүргийг номноос илүүтэйгээр гүйцэтгэж байгаа хэдий ч тодорхой хэдэн учир шалтгаанаар ном шиг альваа асуудлыг гүн гүнзий авч хэлэлцэж, логиктой ухаж бас чадахгүй л байгаа юм. Учир иймд өнөөдрийг хүртэл ном үнэ цэнээ алдаагүй явж, харин ч үнэн худал нь мэдэгдэхгүй асар олон мэдээлэл эргэлдэх болсон өнөөгийн мэдээллийн зуунд үнэтэй цэнэ нь нэмэгдсээр байна.

Нөгөө талаас ном бол эцгээс хүүд дамжих эд хөрөнгөтэй адил бидний өмнөх үеэс энэ үеийнхэнд дамжих их мэдлэгийн архив юм. Бид нар хөгжинө дэвшинэ л гэж байгаа бол өмнөх үеийнхээ мөрөн дээр зогсож байж тэр ярьж буй хөгжилдөө хүрнэ. Харин өмнөх үеийнхээ мөрөн дээр энэ архивгүйгээр, номны туслалцаагүйгээр гарч, тэдний авч явж буй хөгжлийн урсгалыг ирээдүйд алдагдалгүйгээр авч явна гэдэг бол санаанд багтамгүй билээ. Нэг ёсондоо бидний өмнөх үеийн хийсэн бүтээсэн нь номоор дамжин бидэнд ирж, номоор дамжин бидний дараагийн үед очно. Тиймдээ ч хүн төрлөхтний үеэс үед дамжих их мэдлэгийн гүүр нь ном байсаар иржээ.

Намайг анх 7 жилийн өмнө эх нутгаа орхин гарахад Монгол хэл дээрх ном бусад хэлтэй харьцуулахад олон байгаагүй юм. Ихэнхдээ уран зохиолын гэгдэх номнууд байж, мэргэжлийн номнууд ихэнх нь цаг хугацаанаасаа хоцрогдсон байж билээ. Харин намайг өнгөрсөн жилд буцаж ирэхэд Монгол хэл дээрх номнуудын тоо харьцангүй нэмэгдэж, сайн сайн олон номнууд орчуулагдаж тавигныг хараад би баярлаж байлаа. Гэсэн хэдий ч Монгол хэл дээр орчуулагдаж буй номнуудын тоо нь дэлхий дээр гарч буй номнуудын хаана ч хүрэхгүй бөгөөд, орчуулагдаж буй хурд нь шинжлэх ухаан болоод нийгмийн бүх салбар тус бүр дээр гарч буй хөгжил дэвшлийг төлөөлөх номнуудын хэвлэгдэх хурдацтай яаж ч харьцуулж боломгүй. Тиймээс Монголд байгаа бид чинь хөгжил дэвшилээс ямар их алслагдаж байна вэ гэж би хүртэл ангайхаар л болж байна.
Гэвч өнөөдрийн даяаршиж буй энэ нийгэм маань алслагдсан зүйлийг ойртуулж, орон зайн ялгааг хурдацтайгаар хумьж байна. Мэдээллийн зуунд гарч буй энэхүү өөрчлөлт шинэчлэлтийг аль болох цөөн үгээр тусгахыг оролдсондоо Фрийдман номоо "Дэлхий Бөөрөнхий Биш" гэж нэрлэсэн байх. Даяаршил одоогийн Монголчуууд бидэнд заяаж буй их аз завшаан болох нь гарцаагүй. Интернэтээр дамжуулан альваа худалдааг төвөггүй хийж, улс хоорондын жуулчлал, худалдаа, харилцаа гээд бүхий л зүйл улам хялбарчлагдаж байна. Тиймдээ ч өнөөдөр Америкт хэвлэлтэнд гарч буй номыг Монголчууд бид маргааш авч унших боломж бүрэн нээлттэй болжээ.

Даанч Монголд маань энэхүү нээлтэй боломжийг ашиглах хүрээ тун хязгаарлагдмал байгаа юм шиг санагдах боллоо. Нэгдүгээрт мэдээж хэлний бэрхшээл олон Монголчуудыг маань цонхыг нээхэд саад учруулж байна гэж хэлж болно. Зөвхөн Монгол хэлтэй хүн өнөөдөр яаж ч хичээсэн амжилт үзүүлэхэд хэцүү болжээ. Мэргэжлийн физикээс авахуулаад эдийн засгийн салбарт мэдлэгээ дээшлүүлэхэд англи хэл зайлшгүй шаардлагатай болсон байна. Хоёрдугаарт, өнөөдөр Монголд байгаа бүтэц маань Монголчуудыг аль болох хөмөрсөн тогоонд байлгах гээд байгаа мэт зохион байгуулагдсан гэж надад санагдах боллоо. Олон зүйлийг энд дурьдаж болох хэдий ч би зүгээр номтой холбогдолтой л асуудлыг энд жишээ болгон хөндюу. Их сургуулын номын сан нь оюутнуудын оюуны хэрэгцээг хангаж, судалгаа шинжилгээ материалд хэрэглэх ном сэтгүүл байхгүй байгаа нь ирээдүйд боловсрогдож гарч ирэх хүнд хамгийн том тушаа нь болж байх шиг. За тэгээд гадаадаас ном сонин захиалж авчруулахад гаалийн татвар гээч эд нь хүмүүст тус болохгүй нь ойлгомжтой. (би өөрөө сая 6 мэргэжлийн холбогдолтой ном захиалж авчрахдаа нисэхийн гааль дээр ₮35000-н татвар төлсөн) Америкт ном тээвэрлэхэд тусдаа хөлстэй байдаг нь гэрээсээ захиалж буй номны үнийг илүү хямдралтай болгож өгдөг. Америк болон Англид байхдаа би Монголоос ном захиалан авахдаа хэзээ ч гаалийн татвар төлж байсангүй ээ. Бүр тээврийн хөлсөнд нь гаалийн татвар бодож авна гэхээр зардал ч аль хэдийн талийж өгнө байлгүй дээ. Ингээд бодохоор залуучууд бид гадаадад байгаа залуучуудаас хоцрогдох нь гарцаагүй эсвэл ижил төвшинд илүү өртөгтэйгээр очих гэсэн хоёр л сонголт байгаа юм.

Нэгэнт хоцрохыг сонгохгүй л юм бол бид илүү өртөгтэйгээр ч мэдэлгээ дээшлүүлэх шаардлагатай. Хүн өөрийгөө хөгжүүлэх гэхэд нь дэмжих бүтэц байхгүй байлаа ч гэсэн залуучууд бол байнга өөрийгөө хөгжүүлж байх ёстой гэж би боддог. Үүнээс гадна энэ бүтцийн гажигтай нийгэмд залуус бие биенээ дэмжин хөгжих хэрэгтэй гэж би бас боддог. Миний зүгээс эхний шатанд хийж чадах зүйл гэвэл өөрийн уншиж буй номын талаар та бүхэнтэй хуваалцаж, миний номын санд буй еbook-үүдийг уншихыг хүссэн хүн болгонд явуулахад татгалзах юмгүй гэдгийг хэлмээр байна. Монголд танилцсан хүмүүстэй ном солилцоход би баяртай байна. Тийм ч учраас “уншиж буй” болон “номын сан” гэсэн буланг би өнөөдөр нээлээ. Ном солилцож унших, уншсан мэдсэнээ хуваалцан ярилцах залуу таньд би нээлттэй байх болно. Миний туршлагаас харахад долоо хоногт унших номыг гарган, гишүүд хоорондоо ярилцаж өөрсдийн бодол санаагаа хуваалцдаг номын клуб гадаадын олон оронд байдаг. Удахгүй бидний хэдэн залуус нийлж, номын клуб байгуулвал (албан бусаар) энэ талаар блогоор дамжуулан та бүхэнд мэдэгднээ.

Би бээр альваа номыг голж шилэн авч уншдаг ч гэлээ, олон зуун номыг уншихдаа ном болгоноос сурах зүйл байдаг гэдгийг мэдсэн. Миний номноос уншсан, сурсан, олж мэдсэн зүйлс бүгд амьдрал дээр хэрэг болохгүй байж магадгүй ч дээрх ишлэлийг анх өгүүлсэн ухаантны хэлсэн шиг номоор дамжуулан ертөнцийн нэгхэн хэсгийг ч болов мэдэж болдог гэдгээ унших болгондоо би мэдэрдэг. Тийм ч учраас би номонд мөргөн ёсолму.

Номын цагаан буян дэлгэрэх болтугай.