Rory Stewart ба Афганистан улс

Рори Стеварт-н бичсэн "Places in Between" гээд номын нэг найзаасаа авч уншаад энэхүү залуугийн талаар бага ч болтугай мэдэж авсан юм. Афганистан улсыг хөндлөн гулд алхсан залуу гэдэг бол жирийн нэг хүн зориглочихоор зүйл ч бас биш юм. Мэдээж тухайн үед дайн дажин болж, гэмтэж бэртэх байтугай амь насаа алдах ч эрсдэлтэй үеэр ийнхүү алхаж, нэг талаасаа тэнэг зориг гаргасныг би хувьдаа үнэлсээн. Харин тэрээр энэ талаар өөрийн бодож явдаг даа ялангуяа "Афганистан улсын" талаар баримтат кино хийснийг өнөөдөр олж үзлээ. Та ч бас сонирхож байвал үзээрэй.

Баримтат киног хийхдээ ч мэргэжлийн түвшинд хийж чадаж. Гэхдээ энд би нэг баримтат кино хийх талаар биш, Рори Стеварт-н энэ баримтат киногаар дамжуулах хэлэх гэсэн хэдэн санааг өөрийн мунхаг ухаандаа ойлгосноороо тайлбарлая гэж бодлоо.
1. Афганистан бол бие даасан улс, тэднийг зүгээр орхи. Эзэнт гүрнийг мөхөөдөг газар бол Афганистан гэж яриа хүртэл гарсан. Их Британи өөрийн хүч чадалыг ид мэдэрч байх үеэр Афганистанд очиж тэнд маш олон цэргээ алдсан. Эргээд тэндээс юу ч авч чадаагүй юм. ЗХУ ч бас мөн адил өчнөөн сайхан цэрэг эрсээ тэнд алдсан. Үүний оронд тэд муу хэлүүлэхээс цааш гаваагүй. Одоо АНУ тэнд ороод гарлаа. Бас л олсон амжилт, гарсан зардалыг бодоод үзэхээр дүгнэлт хийхэд арай эртдэнэ.
2. Афганистан бол хоцрогдсон ч гэлээ дотроосоо шинийг эрэлхийлж, шинэтгэл хийх хүмүүс төрсөн. Гэвч цаг үеэсээ түрүүлсэн байсан тул цөллөгөнд явсан. Ард түмэнтэйгээ байж, тэдний  хүсэл мөрөөдлийг төлөөлөхөөс гадна ирээдүйн хөгжил рүү тэмүүлэхдээ тэднийгээ хол хаяж ганцаар хэт урагшилваас юунд хүрдгийг бас хэлэх гэсэн мэт. Мэдээж түүх ийм хүмүүсээр дүүрэн байгаа ч, өөртөө бардам байж өөрийгөө зөвхөн өөрийн үзэл бодлыг дэмжигсэдээр хүрээлүүлбэл ямар аюултайг давхар хэлээд байх шиг.

Ингээд цааш бодоод байвал энэхүү баримтат киноноос олон зүйл авч болохоор юм шиг санагдаад байх юм. Түүний дараачийн баримтат киног үзсэний дараагаар өөрийн сэтгэгдэлээ бас буулгая даа.

Дэлхийн Дэглэм

Энэ оны 9-н сарын 9-нд Америкийн нэрт дипломатч Хенри Киссенжер-н “World Order” буюу Монголоор “Дэлхийн Дэглэм” гээд ном гаргасныг миний бие авч уншлаа. Хэвлэлтээс гараад удаагүй байгаа ч гэсэн намайг Вашингтонд сая хоёр долоо хоноход тэнд ажиллаж байгаа хүмүүсийн дунд ихэд яригдаж эхэлсэн, цаг хүрээ нь зөвхөн гадаад бодлого боловсруулдаг хүмүүс гэлтгүй, олон нийтэд их сайн хүрч байх шиг санагдсан юм.

Зохиогч Х.Киссенжер өөрөө Вашингтон ДиСи-д “Center for Strategic Studies” дээр ирж яриа хүртэл өгч байсан. Мэдээж Х.Киссенжер бол олон улсад танигдсан мэргэжлийн дипломатч хүн, өмнө нь “Diplomacy”, “On China” гээд хэд хэдэн ном гаргасан, эдгээрийн зарим нь дипломатч хүний ширээний ном болж дэлхий дахинаа хүлээн зөвшөөрөгдсөн бүтээл болсон. Үүнээс гадна Х.Киссенжер АНУ-н Төрийн Департаментийн сайд зэрэг өндөр албан тушаал эрхэлж, АНУ-н бодлогыг боловсруулалтаас эхлээд хэрэгжүүлж дуусах бүх шатны процесст ямар нэг байдлаар ажиллаж, зааварлаж, боловсруулж, удирдаж ирсэн төрийн хүн. 1970-д онд Ерөнхийлөгч Никсоны тусгай элчээр ажиллаж, АНУ-БНХАУ-н харилцааг дахин сайжруулж өнөөгийн түвшинд гаргахад гол үүрэг гүйцэтгэсэн хүмүүсийн нэг гээд яривал түүний хийсэн гавьяа, бүтээсэн ажил дуусахгүй биз. Тэгвэл Х.Киссенжер энэ номон дээрээ яг юуг зорьж бичив гэдгийг өөрийн мунхаг оюундаа тунгааснаа та бүхэнтэй хуваалцая гэж бодлоо.

Зохиогч энэ номондоо өнөөгийн дэлхий дахинаа бүрдээд буй дэглэм юунаас үүдэлтэйг түүхийн өнцгөөс харж, тухайн цаг үеийн нөхцөл байдалтай уялдуулан тайлбарлажээ. Энд дэглэм гэдгээр би юуг хэлэх гээд байна вэ гэхээр өнөөдрийн энх тайван мандан бадарсан (зарим хүмүүс тэгж бодохгүй байх, гэхдээ энд тэнд жижиг мөргөлдөөн гарч байгаа ч сүүлийн хэдэн зуун жилд байгаагүйгээр өнөөдөр энх тайван ноёлож байгаа) олон улсын энэ систем буюу дэлхийн нэгдүгээр дайнаас өмнө сууриа тавьж, хоёрдугаар дайны дараагаар дахин бэхжиж бүрэлдэн тогтсон одоогийн системийг хэлж байгаа юм. Аль нэг улс хүчирхэгжихээр хажуу бөөрөндөө байгаа улс руу “дуртай” өдрөө дайрч, хүссэнээ авчихдаг байсан үеээс өнөөг хүртэл замналыг Х.Киссенжер ах өөрийн бодол, гаргасан гаргалгаатайгаар тайлбарлаж, өнөөдрийн тогтоод буй дэглэмийн суурь шинж чанар болоод үүний давуу тал, сул талыг харуулахыг оролдсон байна. Мэдээж энэ бүхний голд АНУ-н үүрэг роль, алдаа дутагдал болон цаад шалтгааныг тэрээр өөрийн бодлоор, нуршилгүйгээр үгүйлсэн байна.

Гадаад бодлого судалж буй хэн боловч олон улсын харилцаанд хоёр ерөнхий чиг хандлага байдгийг мэдэх биз. Эхнийх бол бодит риалист геополитик буюу нь олон улсын харилцаа нь харилцаанд оржу буй улсуудын хүчний тэнцвэр дээр тогтдог гэж үздэг харин нөгөөх нь Вилсониан буюу олон улсын харилцаа нь нийтийн эрх ашгийг хамгаалсан, илүү хүний цаад мөн чанар сайн гэдэгт тулгуурласан, энх тайван нь зөвхөн хүчний тэнцвэр дээр биш, улс хоорондын ойлголцол, хүмүүсийн итгэлцэлд суурилж бүрдэж болно гэсэн ойголт байдаг. Эдгээр ойлголтын талаар илүү нарийн судлая гэвэл Х.Киссенжерийн бичсэн Diplomacy гэдэг ном нь хамаагүй сайн ойлголт өгнө. Харин “Дэлхийн Дэглэм” номны хувьд эдгээр ойлголтуудыг ашиглаж, орчин үед нийцүүлэн хүмүүст илүү ойр өнцгөөс харж, өнөөдрийн энэ дэлхийн дэглэмийн цаана ямар хүчний далд тоглолт оршиж байгааг харуулжээ.

Мөхөс миний хувьд номын хураангуйг энд бичих гэсэнгүй, харин энэ номыг хэн илүү сонирхвол бол, хэнд илүү хэрэг болж болох бол, бас энэ номыг уншихаас өмнө тавьж буй хүлээлт юу байх вэ гэдгийг өчүүхэн чадвартаа тулгуурлаж бичихийг зорисон болой. Нэг талаас өдөр тутмын амьдралаа болгох гээд өнөөдрийн хоол маргаашын талх гээд явж байгаа хүмүүст энэ ном ач холбогдлоор бага байх болов уу. Энэ номыг уншаад хувийн бизнестэй бол бизнесийн хүрээ тэлнэ гэж байхгүй, ажлынх нь бүтээмж өснө ч гэж бас байхгүй. Тэгэхээр энэ номыг илүү гадаад бодлого сонирхогчид, мөн дэлхий дахинаа энд тэнд мөргөлдөөн болоод байгаа хэрнээ яагаад мөргөлдөөн даамжирч дэлхийг хамарсан зөрчилдөөн үүсчихгүй байна, томоохон хэмжээний зөрчилдөөн үүсэхээр бол хаана ямар нөхцөлд үүсэх боломжтой бол, ирээдүйд манай хөрш улс дэлхийн тавцнаа гарахаар бол ямар шинж чанарыг нь бид ажиглах ёстойв, нөгөө талаас бид яаж бэлдэх боломжтой гэдэг асуултыг бага ч болов хариулахад дэм болохоор бичигджээ.

Уг номыг манай гадаад бодлого боловсруулагчид, улс төрийн удирдагчид, Монгол улсын бодлогыг чиглүүлж буй эрхэмүүд, даа ялангуяа дотоодын бодлогоо гадаад ерөнхий орчин нөхцөлтэй хэрхэн уях вэ, Монголчуудын хүсэл зоригийг төлөөлөхдөө ямар зарчимд тулгуурлавал манай үндэстэний оршин тогтнол бэхжих вэ, бид ямар үзэл баримтлалыг цуцашгүй дагавал бидний хойч үе маань илүү амар амгалан орчинд амьдрах бол гэдгийг шийдвэрлэж буй төрийн зүтгэлтэнгүүд үзвэл ач холбогдлоор өндөр байх болов уу гэж мунхагланам. Хүйтэн дайны үед ерөнхийлөгч Никсоны удирдлаган дор Хятадтай харилцаагаа сайжруулах бодлого нь АНУ-н хувьд хоёр коммунист улстай хоёулантай нь харилцаагаа сайжруулж, энэ хоёрын хоорондын харилцаанаас АНУ-н эдгээр хоёр улстай харилцах тус тусын харилцаа нь илүү байх юм бол АНУ-д ихээхэн хожилтой байна гэсэн дүгнэлт дээр хийсэн хүчний тэнцвэрийн тоглолтын нэг хэсэг байсныг энд өгүүлсэн. Үүнтэй агаар нэг бодож үзвэл Орос Хятад хоёрын хоорондын харилцааны түвшингээс илүү хэмжээнд Монгол улс маань энэхүү хоёр хөрштэйгээ харилцаагаа сайжруулж чадвал Монголд ч гэсэн маш том давуу талтай гэдэг нь ахмад дипломатчийн хувьд илэрхий юм байж болох ч гэсэн сонирхолтой гаргалгаа гарч байна. Энэ талаар цааш нь ургуулаад бодоод үзвэл бидний Монголчууд хөршийн харилцаагаар өндөрт хүргэж чадлаа гэхэд гурав дахь хөршийн(хөршүүдийн) бодлогоо энэ стратегитэй хэрхэн уялдуулж, манай улсын үндсэн зарчимд нэгээхэн тулгуур болсон гурав дахь хөршийн харилцааг яаж авч явбал зүгээр вэ гэсэн энгийн мэт боловч хэрэгжүүлэхэд яривагтай асуудлуудыг хүртэл хөндөхөд хүрнэ. Уг номыг унших зуур энэ мэт элдэвийн эргэцүүлэл орж ирэх нь уг номны танд өгөх өгөөжийг нэмэх болов уу.

За тэгээд Х.Киссенжер гуай номны сүүлийн хэсэгт АНУ-н гадаад бодлого, үйл ажиллагааны талаар өгүүлэхдээ АНУ-н үйлдлүүдийн цаад шалтгааныг өөрийн өнцгөөс тайлбарлаж, дэлхийн дэглэм оршин тогтнох нэгээхэн тулгуур бол АНУ-н оролцоо гэсэн гол ерөнхий санааг багтааж өгсөн. Мэдээж ийнхүү ойлгуулах нь тэр хүний хувийн амьдралын замналтай салшгүй холбоотой, нөгөөтэйгүүр АНУ-н эрх ашигтай яв цав нийцэж ч байгаа тул уншигч авхай энэ бүхнийг, АНУ-н үйлдэл тус бүр дээр сөргүүлэн тавьж буй шалтгаан бүртэй харьцуулан өөрийн дүгнэлтийг гаргах нь зүйд нийцнэ гэдгийг надаар хэлүүлэлтгүй мэдэх бизээ.

“Юу хэлэх нь хамгийн чухал биш, юуг хэлээгүй нь хамгийн чухал юм” гэж нэгэн ухаантан хэлсэн байдаг. Тэгвэл эцэст нь гэж хэлэхэд та энэ номыг уншаад номонд юуг дурьдалгүй өнгөрчихөв, энэ бүхнийг илэрхийлэхдээ хувь хүний цаад итгэл үнэмшил юунд тулгуурлаж байв, ил тод бичээгүй ч гэсэн үг бүрийн цаана нуугдах давхар утга, өгүүлбэр дунд далдлагдах нуанс бүрийг гарган ойлгож чадах юм бол үнэхээр бахархууштай. Оюуны бяд муухан миний бие 10-н жилийн өмнө энэ номыг уншсан бол номны гол санааг орхигдуулж, цаад зорилгыг ойлголгүй өнгөрөх байсан юм уу гэж бодлоо. Одоо ч гэсэн олон зүйлийг орхигдуулсан гэдэгт огт эргэлзэхгүй байгаа учир удалгүй дахин нэг уншиж, цаад үг өгүүлбэр бүрийг дахин нэг самнана гэж бодож байна.

Өчүүхэн миний бясалгал үүгээр дуусч буй учир, энэ хүртэл уншсан танд талархахын зэрэгцээ цаг зав, хүч хөдөлмөрөө гарган байж шивсэн сэтгэгдэл маань миний бичгийн чадвар муугаас болж тэр чигээрээ хог дээр үсэрчих вийдээ гэсэн айдас агуулан байж, өгүүлэл маань танд энэ номны талаар бага ч атугай ойлголт өгсөн байгаасай гэж гүнээ сүсэглэн найдюу. Номын цагаан буян дэлгэрэх болтугай.

Одод тэнгэрт гялалзах нь юутай сайхан бэ...

Нэгэн жаран аль хэдийн өнгөрч, өвөөгийн минь тулалдаж явсан халхын голын 75 жилийн ой болж байна. Надаас залуудаа байлдаж явсан, энэ л од мичдийг тэр үеэд ч гэсэн ширтэж явсан. Амь биеэ үл хайрлан эх орноо хамгаалж явсан сэтгэл зүрх, үхлийн өөдөөс сөрөн дайрсан тэр эр зориг юутай бахархууштай, юутай үнэлүүштэй. Одоо бодоход миний хийж буй ажил, хөдөлмөр дэргэд нь юу ч биш. Өвөө шигээ байж чаддагүйм гэхэд яадаж тэр хүний тал шиг байх юмсан.

Өнөөдөр нэг чухал уулзалттай байсан боловч дууссаны дараа гэдэс рүүгээ эвгүй элэгдүүлцэн мэт сэтгэгдэлтэй гарч ирлээ. Хүнд өөрийгөө ойлгуулж сурах чухал гэж боддог боловч, яг ямар асуулт асуух, яаж асуух, яаж гэнэдүүлэх, магтан муушаах, гээд олон чадвар суралцах ёстой гэдгээ гүн гүнзгий ойлголоо. Үүнээс гадна өөрийн санаа зорилгоо товч бөгөөд тодорхой, болж өгвөл инээдтэй ханиадтайгаар, энгийн өгүүлбэрээр, ой тойнд үлдтэл зүрлэлтэйгээр ярих аваас хүмүүст суух юм байна. Би ч ярихаас залхуурдаг хүн л дээ. Гэхдээ сурах ёстой. Сурах юм их байна. 

Гэхдээ сурах, суралцахыг түр хойш тавиад өнөө орой сайхан одод ширтээд хэн нэгэнтэй жаал суух юмсан даа.

 

Мэдрэмж

Энэ зуны хамгийн шилдэг мэдрэмж бол амьдралдаа хэний ч хойноос ингэж хөөцөлдөж байгаагүйгээр тарваганы хойноос хөөх тэр агшинд ухаан санаа маань тарвага гэсэн ганц бай дээр төвлөрч, сэтгэл маань яг нэг өглөөний нар цухуйхаас өмнө нуурын ус толь шиг тогтуун байдаг шиг байв. Харин тарваганы сэтгэл санаа бол яг галт уул дэлбэрч байгаа шиг оволзож, амь наана там цаана байсан болов уу гэж мунхаг би таамагланам зээ. За тэгээд цааш юу болсныг дурьдваас хорхог ч энэ амьдралдаа түүж цуглуулж, энэ биенд угжирч шингэсэн архаг ядаргааг тайлахуйц амттай, миний муу бор ходоодыг туйлд нь тултал баясгаж жаргааж, янгинасан хэдэн үе мөчийг маань бэхжүүлж, тархины нугалаасыг маань идсэн хавирганы тоогоор нэмэгдүүлж, туранхай бөгсийг маань тос өөхний хэмжээгээр таргалуулж, ёстой эзэн Чингисийн хэлдэг шиг гар газар хөл хөсөр хаясан хэмжээнд байсан гээд хэлчихвэл худалч болчихдог юм болов уу?
Базарваань, бодоод байсан чинь энэ хэдэн зовлонгоос ангижирч нирваан дүрийг олсон лам нар яаж тарваганы хорхог идэхгүйгээр тэр хэмжээнд хүрчихэв дээ гэж хичнээн их гайхав аа?Гайхсанаа нуугаад би юу олж долоохов, гэхдээ нээрээ Жон Наш-н хэлснээр "for any given problem, there are number of solutions" гэснийг бодвол заавал боодог, хорхог идэлгүйгээр нирваан дүрийг олж нисванист нэвтрэх олон зам байгаад байх шиг байгаамаа цаана чинь. Ер нь ингэхэд мэдрэмж ярих гэсэн биш мэдрэгдсэн бүхнийг бичиж гай болж байгаа тул мэдрэлтэхээ энд хүрээд зогсоочихоё байз.
 

Хэл яаж хурдан сурах вэ?

Би гэж хүн махаа идэж, ясаа зулгааж ганц хоёр ханз манз цээжилсэн ухаантай юм. Гэвчиг яасан бэ гэхээр сүүлийн хоёр жил зөвхөн англи болон монгол хэлээ ажил дээрээ ашиглаад явчихсан чинь хамаг цаг хугацаа, хөлс хөдөлмөр, болон бусад боломжуудаа хаан байж олж авсан ханзнуудаа мартсан байх нь.
 Бодоод байхнээ байшдээ хэл сурахад хамгийн хэцүү зүйл бол цээжлэх байдаг. Тэгвэл технологи ашиглаж ядаж сурч авсан хэдэн ханзаа хар толгой дотроосоо нээх гаргаж, хоолтойгоо хольж идэхгүйхэн шиг байх арга энд бас байдаг юм байна. Би гээч хүн чинь "батаар"-н үе болохоор тэр технологиос хол явж.
 Хэлийг сурахад анхаарах хэдэн арга байгааг энд нэг залуу бичиж л дээ зайлуул:
http://fluent-forever.com/create-better-flashcards/#.U51HT5SSx8E

Тун хэрэгтэй зөвлөмжүүд санагдлаа. Харин програмын хувьд Anki гэж агуу эд байна аа. Энийг iPhone, iPad, Desktop PC дээр суулгаад хаяснаас хойш нойлд хүртэл зүгээр суухаа байсан байшд. ай ай ай. Ингэж л хэлийг сурдгүй юм гэхэд мартахгүй байх арга бас байна байна цаана чинь. Юмыг яаж мэдэхэв бас хүмүүст хэрэгтэй байж болох юм гээд энд сийрүүлэв би.

2 жилийн өмнө

2012 оны эхээр өөрт төрсөн бодлоо ийнхүү сийрүүлж байсныг оллоо. Магад сонирхолтой байж болох талтай гэж үзээд энд хуулбарлалаа.

"Few things in this world is within the immediate reach of man’s will and power. Every event has its own due time. So what should man got to do? No wise man goes ahead with his will in order to achieve the things which its own course of time have not come and thus destroys his resources & himself in the process. A wise man on the other hand awaits the right time and prepares himself to strike when the opportunity arrives. The difference between a wise man and not a wise man is that a wise man understands when is the right time to strike."

Айхтар агаарын зүйл хэдий сонсогдох боловч, энд дурьдсан нөхцөл байдалтай тулгарсан миний хувьд бол амьдралд буусан, цааш цаашдаа анхаарах олон "хичээл"-г агуулсан бодол байсан юм шиг тухайн үед санагдаж байв.

La Dolce Vita

Амьдрал үе үе баяр баясалаар бялхаж, заримдаа гуниг гутарлаар дүүрэх хэдий ч цаана л нэг хөнгөн инээмсгэл зогсолтгүй сэтгэлийн галыг тордож байх юм. Өдөр бүрийг шинээр эхлэхүй дор өглөөд өлөн баавгайн бөгснөөс хазаад авахад бэлэн босч, оройдоо орсон буурын хүчээр унтах нь юутай таатай.

Хавар болж хамаг амьтан ичээнээс гарч, хөвчийн ойн нам гүмийг эвдэн энэгүүр тэнэгүүр гүйлдэцгээх нь гүйлдэцгээж, нэг модноос нөгөө модруу үсэрч цовхрох нь цовхорцгоож байгаа даа гэж бодохоор хотын амьдралаас салж, ойн гүнд очиод хөлөө ачаад шүгэлдээд хэвтчихмээр ч санагдах юм. Хотын шуугиан, талбайн жагсаал, замын түгжрэл, ажлын ачаалал гээд нэрлээд дурдаад байвал үс цайж нүүр үрчийхээр их стресс хөдөлгөх үйл явдлын жагсаалтыг гаргаж ирж танилцуулж болох боловч энэ бүх үйл явдалтай эвлэрэн бүгдийг өдөр тутмын нэгэн амьдралын хэв маягийн багахан хэсэг хэмээн харах аваас гомдоллож, гоншигнох ямар ч хэрэггүйг бид бүгдээр ойлгох юм.

Би ч хотод хэдэн жил бас чадлын хэрээр лааз хөшиглөөд, сачий хүрвээс хөшиглөсөн лаазаа гоол оруулчих гээд үзсэн боловч нэгэнт цаг хугацаа хүнийг хаана гоол оруулах оруулахгүйг хүлээх учир үгүй тул мөч бүхэн санаж байснаас хурдтайгаар нисэн өнгөрч, миний харсан боломж бололцоог надад ашиглуулах хором өгөлгүйгээр аван оджээ. Нөгөө талаас амьдралын тогоонд буцлах зуур өвгөд хөгшдийн хэлдэг гэрэл тэртээ алсад бүдэгхэн сүүмийж, тэнд хүрэх зам тод биш авч торойн харагдахын сацуугаар зам дээрх аалзны шүлс хаана хаана хэрэлдэн хэлхэлдэснийг бага л болтугай мэдчихсэн юм шиг нэг тиймэрхүү сэтгэгдэлтэй байгааг бодоход бас ч гэж цаг хугацааг дэмий дэнжигнэж өнгөрөөгөөгүйн буян гэлтэй. Амьдралын зааж буй хичээлийг анхааралтай сурч, бие махбодь зүрх сэтгэлээрээ мэдэрч хүлээн авч байгаад миний жижигхэн тархны бижигхэн нугалаасууд нэмэгдэж, тухай бүрт холбоосууд ихсээ юм боловуу хэмээн бодох авч, хааяа нэг зүрхний гүнд цаанаа л нэг өлөн гуниг будантаж, ганцаардлын мэдрэмжийн өмнө харц дультраж байгааг бодоход амьдрал гэмээнэ ганц ухаан мэдлэг, ур чадвар биш, бид бүгдийн нэгэн хоромд илэрхийлж үл чадах хувь хүний аз жаргалын мэдрэмж, түүний үргэжлэл юм шиг.

Арван жилийн өмнө энэ өдөр би Африк тивд ажиллаж амьдарч, тэндэхийн зовлон жаргалаас өөрийн савны хэмжээгээр амсч мэдэрч явжээ. Арван жил юутай хурдан, юутай удаан өнгөрөө вэ. Арван жилийн өмнө тэр өдөр би арван жилийн дараа юу хийж, юу болно гэж бодож явсан юм бол? 

Амжилтын үндэс юу юм бэ? Зарим хүмүүс мөнгө гэдэг, зарим нь хүний оюуны потенциал гэдэг, гэтэл мөнгөтэй, бас оюун потенциалтай мянга мянган хүмүүс байгаа шүү дээ. Үүнээс яг ямар шинж чанар хүнийг амжилтанд хүргээд байна. Магадгүй бид нар өөрсдөө бол өөрчлөгдөхөөсөө өнгөрсөн байх. Тэгвэл ирээдүйд хүүхэддээ эдгээр шинж чанарыг суулгая гэвэл яах вэ?

The way to develop this package of qualities — not that it’s easy, or that everyone would want to — is through grit. It requires turning the ability to work hard, to persevere and to overcome adversity into a source of personal superiority. This kind of superiority complex isn’t ethnically or religiously exclusive. It’s the pride a person takes in his own strength of will [...] But research shows that perseverance and motivation can be taught, especially to young children.

http://www.nytimes.com/2014/01/26/opinion/sunday/what-drives-success.html?_r=0

Ямар нэг юм үнэртээд байна уу даа?

Энэ ярилцлагыг уншаад үнэхээр алтны яригдаж байгаа хуулийн төсөл сайн юм байна гэж огт бодсонгүй. Харин ч миний бодож байсан сэжигтэй зүйлс үнэн болж таараад байна уу гэж бодов. Эсвэл би ганцаар ингэж бодно уу?
Жишээлбэл:

-Алтны ролятийг бууруулах хуулийн төсөл УИХ дээр хэлэлцүүлгийн шатанд явж байгаа. Ер нь бол манай алтын татвар бусад улс оронтой харьцуулахад харьцангуй өндөр байгаа шүү дээ. 10 гаруй хувь байдаг. Ойрын жишээ гэвэл, Хятад улсын алтны татвар манайхаас бага байгаа. Харин тэд алтаа гадагшаа гаргасан тохиолдолд өндөр үнэтэй ролятигийн татвар тавьдаг. Харин гаднаас орж байгаа тохиолдолд хямдхан тавьдаг. Дэлхийн томоохон орнууд энэ бодлогыг барьж ажилладаг. Алтаа аль болох дотооддоо шингээж валютын нөөцөө бүрдүүлэх бодлого баримталдаг гэсэн үг.  Манай улсын гадагшаа гарч байгаа алтны роялти харьцангуй өндөр байдаг. Үүнээс болж хууль бус наймаа сэргэсэн. Хэрвээ хууль бус худалдаагаа бууруулж, Монголбанкинд алтаа тушаадаг болбол алтны экспорт буурна

Энд логикийн хувьд алдаа байгааг харж байна уу. Тэгэхээр манай роялти ямар байх нь вэ?
Бүтэн ярилцлага: http://economy.news.mn/content/167853.shtml

Одоо УИХ дээр хэлэлцэж буй алтны татварыг бууруулах энэ хуулийн төсөл “Оюутолгой”-д нөлөөлөх үү?
-“Оюутолгой”-д нөлөөлөхгүй. Одоогоор “Оюутолгой” шууд алт үйлдвэрлэхгүй, зэсийн баяжмал үйлдвэрлэж байгаа шүү дээ. Уг нь зэсийн баяжмал дотор алтны агууламж бий. Гэхдээ үүнийг одоогийн байдлаар ялгаж чадахгүй байна. Биетээрээ Хятадын зэс хайлуулах үйлдвэрүүдэд борлуулж байгаа. Тэгэхээр биет байдлаар биш биет бус байдлаар худалдан авах боломжтой. 

Энд одоо нинжа нар шороонд алт хийгээд гаргахад татвар авахгүй гэж ойлгогдохоор байна уу? Эсвэл бас л миний анализ арай өөр өнцгөөс хараад байна уу?

Хятад хэл сурах амар биш

 Гурван жилийн дараа "Гурван улсын түүх"-г хятад хэл дээр нь уншина гэж 2008 оны төрсөн өдөр дээрээ амлаж байсны дагуу 2011 онд дундад улсыг зориж тэнд нэг жил бүгсэн минь үнэн билээ. Ийнхүү харийн нутагт хэл үзэн суухдаа амьдралд минь саад бартаа дудтсандаа энэ хэлийг сурж байгаа бишдээ, гэх түмэн бодол орж ирж, дундаас нь хаяад явчих мянган шалтгаан байвч, нэг эхэлсэн хойно дуусгана гэж гүрийсэн боловч эцсийн эцэст ярианы хэлтэй болж хүүхдийн ном унших түвшинд л хүрсэн. Цаашид сурах хүсэл байвч санхүү дутсан тул хөлгийн жолоог эх орны зүгт залснаар миний бяцхан амлалт хагас биелэсэн гэж хэлж болно.
 Тэгвэл энд яагаад хятад хэл хэцүү гэдгийг надаас уран үгээр бичсэнийг уншаад жаал инээж, энэ хүний дотор ургасан тэрхүү мэдрэмжийг мянгантаа ойлгов.

The first question any thoughtful person might ask when reading the title of this essay is, "Hard for whom?" A reasonable question. After all, Chinese people seem to learn it just fine. When little Chinese kids go through the "terrible twos", it's Chinese they use to drive their parents crazy, and in a few years the same kids are actually using those impossibly complicated Chinese characters to scribble love notes and shopping lists. So what do I mean by "hard"? Since I know at the outset that the whole tone of this document is going to involve a lot of whining and complaining, I may as well come right out and say exactly what I mean. I mean hard forme, a native English speaker trying to learn Chinese as an adult, going through the whole process with the textbooks, the tapes, the conversation partners, etc., the whole torturous rigmarole. I mean hard for me -- and, of course, for the many other Westerners who have spent years of their lives bashing their heads against the Great Wall of Chinese.

http://www.pinyin.info/readings/texts/moser.html

Бямбасүрэн гуайн ярилцлага

Би заримдаа боддог юм. Хүн гэж юу юм бэ гэж. За хүн гэдэг бол хамгийн түрүүнд адгуусан амьтан. Хүн гэдэг бол бүтээдэг ч бай нураадаг ч бай нэг үйл хөдлөл хийж чаддаг. Хүнийг бусад араатан амьтнаас ялгаж байгаа гол зүйл бол хүний оюун ухаан, сэтгэлийн орон зай. Тэгэхээр чи хэрвээ өөрийгөө монгол хүн гэж бодож байгаа бол чамайг бүтээж өгч буй тэр хүчин зүйл бол нэгдүгээрт Монгол эх орон чинь юм. Монголын хэл соёл, зан заншил, монгол хүний амьдрах арга монгол хүнийг бүтээж байгаа юм. Энэ бүхэн Монгол эх орноос чинь бүрэлдэж байгаа хэрэг. Эх орон гэдэг хил хязгаар татсан газар шороо биш. Энэ газар шороо бол үндэс суурь нь. Энэ хил хязгаар дотор оршиж буй хэл соёл, зан заншил, амьдралын арга технологи бүхэн эх орныг бүрдүүлнэ. Энэ бүхнээ алдвал чи монгол хүн биш болно. Чи монгол хүн биш болчихоод хаана очиж яаж амьдрах юм бэ. АНУ-д доктарантурт сурахад 60 кредит цаг байдаг юм. Үүний 12 цаг нь Америкийн түүх. Ямар ч мэргэжлээр сурсан тэр хүн юуны түрүүнд америк хүн байх ёстой. Тэгвэл чи Монголоосоо татгалзаад Америкт очоод “Би та нарыг шүтдэг. Би монгол хүн биш. Би дэлхийн хүн байна” гээд очоод үз дээ. Чи тэнд хэн ч биш. Чамайг хэн ч тоохгүй. Хятадад бас ингээд яваад оч. Хэн ч чамайг тоохгүй. Чи хүн гэдэг үнэлэмжээ бүтээж хүн шиг амьдрахын тулд чи монгол хүн л байх болно. Хүнээрээ байх ухаанаа, боловсролоо Монголоосоо л олж авах болно. Хэрэв эх орон гэдэг ойлголтоо алдах юм бол чи хэн ч биш болж хувирна.Баян болох баян амьдрах амархаан.Япончууд Оросоос Куриллын дөрвөн арлаа 28 тэрбум ам.доллараар худалдаж авъя гэхэд Орос өгсөнгүй. Тэгвэл Монголын газар нутгийг тэр жишгээр худалдья гэвэл гурван триллион доллар хүрнэ. Монголоо тэгж худалдаад хүн бүр нэг сая ам.доллар өвөртлөөд гадагшаа явж сайхан амьдарья. Монголын гуравхан сая хүнийг шингээчих газар нутаг дэлхийд хаа ч бий. Харин хаа нэгтэй очоод хэрхэн яаж амьдрах юм бэ. Яаж ч амьдарч чадахгүй. Хүн болж төрсөний чинь илтгэх цорын ганц зүйл бол Монгол эх орон чинь юм. Үүнийгээ худалдчихаад хаа хүрэх билээ дээ. Орчин үеийн залууст, орчин цаг үед, өнөө цагийн удирдагчдад санах сэрэх бодох юм их л байна даа..."

Нийтлэлийг бүрэн эхээр уншина уу